Temel Ağ Terimleri
Ağ-Network: Cihazların çeşitli yöntemlerle birbirine bağlanarak iletişim kurması.
Ip(internet protokol) adresi: Ağ üzerindeki cihazların tc kimlik numarasıdır diyebiliriz. ip versiyon 4 ve ip versiyon 6 şeklinde bilindik versiyonları vardır. Şu an ipv4ler kullanılmakta olup, ilerleyen zamanlarda ipler yetmeyeceğinden ip v6 ortaya çıkarılmıştır.
ip v4: 4 oktandan oluşmaktadır. xxx.xxx.xxx.xxx şeklinde. xxx bölümlerine 256’ya kadar numaralar yerleştirilmektedir(2 üzeri 8-yani 8 bitlik)(1 ve 0 birer bit). Modem arayüzüne bağlanırken genelde 192.168.1.1 veya 10.0.0.1 gibi adresler görmüşsünüzdür. Modemlerde genelde bulunan ip adresleridir. Bir bilgisayarın yerel ağdaki ip adresini bulmak için windowsta komut satırında(başlat-cmd) ipconfig yazılabilir. linuxte ise ifconfig yazılabilir.
DNS(Domain name system): Bilgisayar isimlerini ip adreslerine çevirmek için kullanılan sistemdir. Domain name’i web sitelerinde de duymuş olabilirsiniz. Bir web sitesine bağlanmak için ip adresini tarayıcıda ip adresini yazmak yerine sitenin adresi yazılır(www.xxx.com gibi) Bu sisteme domain name system denilmektedir.
Sunucu: Belirli işlevleri sunmak üzere çalışan ana makinelerdir. Örneğin bir web sunucusu web sitelerini web sitelerine girmek isteyenlere sunar. Sunucuya örnek olarak günlük hayattan bir banka çalışanını verebiliriz. Müşteriler gelir ve çeşitli bilgiler isterler, çeşitli işlemler yapmak isterler, sunucu da onların işlemlerini gerçekleştirir.
İstemci: Sunucudan istekte bulunan cihazlardır. örneğin bir web sunucusundan bir web sitesini istediğimizde bizim cihazımız istemci olmuş oluyor.
LAN- Local area network: Yerel ağlara verilen isimdir. Bir evde veya iş yerinde, internet olmasa bile bilgisayarları birbirine bağlayabiliriz ve iletişim kurmalarını sağlayabiliriz. Bu tarz kısa menzilli ağlara yerel ağlar denmektedir.
WAN-Wide Area Network: En geniş ağdır. İnternet örnek verilebilir.
NAT-Network Address Translation: Yerel ağımızda her bir cihazın bir ip adresi bulunmaktadır. Yalnız internete çıkış yapılan ip adresi genelde tektir(wan ipsi). Bütün bilgisayarlar tek bir ip adresi üzerinden internete çıkış yapmaktadır. Bu ip dönüşümünü Nat gerçekleştirmektedir. (bknz: Wan ip, Lan ip)
NIC-Network interface Card: Bilgisayarın ağ ile iletişim kurmasını sağlayan karttır(ethernet kartı).
Wireless: Kablosuz anlamına gelmektedir. Kablosuz iletişim için wifi terimini çok duymuşsunuzdur. wifi: wireless fidelity(kablosuz uygunluk)
OSI Katmanları: Ağın bölümlenmesi sonucunda ortaya çıkan modelin katmanlarıdır. Osi katmanları:
- Physical (Fiziksel Katman)
- Data Link (Veri Bağlantı Katmanı)
- Network (Ağ Katmanı)
- Transport (Taşıma Katmanı)
- Session (Oturum Katmanı)
- Presentation (Sunu Katmanı)
- Application (Uygulama Katmanı)
Tcp-udp: Veri aktarımı için kullanılan protokollerdendir. Tcp verinin karşı tarafa iletilip iletilmediğinin kontrolünü yaptığı için udpye göre daha yavaştır. Tcp ve upd ile ağ üzerinde veri aktarımı gerçekleştirilebilir. Udp sürekli ses, görüntü gibi aktarımlar yaparken tcp ile daha önemli, verilerin bozulmamasının önemli olduğu aktarımlar gerçekleştirilir.
Paket: Ağ üzerinden veriler paketlere ayrılarak aktarılmaktadır. Bu paketler belirli boyutlarda(bayt cinsinden gibi) olabilir. Paketlerin içerisinde gönderenin ip adresi, alıcının adresi, paket sayısı, paket verisi gibi bilgiler bulunur.
ICMP-Internet control messaging protocol: Sistemler arasında kontrol mesajları, hata mesajları vs. gönderen protokoldür.
Ping: Hedef makineye paket gönderilmesi, alınması süresini, TTL sayısını vs. veren komuttur. Windowsta komut istemine girdikten sonra ping www.google.com yazarsanız google’a ulaşım zamanı gibi bilgiler verir. Ağ üzerinde paketler bilgisayarların, cihazların üzerinden geçerek ilerler. ilk önce sizin modeminize, sonra internetteki yönlendiricilere ve hedef adrese ulaşır. TTL(Time to live) değeri her bir geçişte bir azalmaktadır. 0’landığında ise yeter artık bulamıyosun der ve paketi göndermeyi bırakır. Paketin sonsuz döngüye girmesini de engellemiş olur. ping üzerindeki time değeri de ne kadar sürede ulaştığını verir. 5ms gibi. Bu değer ne kadar az olursa o kadar iyidir. Online oyunlarda ping değerleri önemlidir. Gecikme olursa hareketler sunucu makineye geç ulaşır.
Port Numarası: Ağ üzerinde bağlantı noktası anlamına gelir. Bir bağlantının gireceği ve geleceği kapı numarası gibi düşünülebilir. Örneğin tcp’nin, udp’nin, http(web protokolü) her birinin ayrı port numaraları vardır.
http: Hyper text transfer protocol: Web sitelerinin adreslerinde http://… bölümünü görmüşsünüzdür. Web sitelerinin bağlantısı için kullanılan protokoldür. Port numarası varsayılan olarak 80’dir.
https: Http’nin güvenli olan protokolüdür. Veriler şifrelenerek iletilir. Örneğin siz adınızı yazar gönderirsiniz, ama o yolda şifrelenir, farklı karakterlere dönüştürülür, karşı tarafta da orijinal hale getirilir. Arada sizin verilerinizi biri görse de o verilerin orijinal halini görmez. Bundan dolayı güvenli olmaktadır. Banka sitelerinde, alışveriş sitelerinde, parolanızı gireceğiniz sitelerde https üzerinden bağlantı yapmış olup olmadığınıza dikkat edin. Web tarayıcısında adres çubuğunda adresin sol bölümünde güvenli kilit şeklinde bir simge olur. Üzerine tıkladığınızda bağlantı güvenli yazar. Bu https üzerinden bağlanıldığını göstermektedir. 443 portunu veya 8443 portunu kullanır.
FTP-File Transfer Protocol: Dosya gönderimi alımı için kullanılan bir protokoldür.
Smtp-Simple mail transfer protocol: Eposta gönderimi için kullanılan protokoldür.
pop3-post office protocol: Eposta alımı için kullanılan protokoldür.
ssl-tls: Verilerin aktarımında(transfer katmanında) kullanılan protokollerin güvenliği için kullanılan şifreleme protokollerindendir. Mesela smtp’nin , pop3’ün güvenli olanları ssl,tls vs. kullanır.
Router-Yönlendirici: Ağlar arasındaki veri yönlendirmesini yapan cihazlardır. Evlerimizde kullandığımız modemler de aynı zamanda routerdir. Verilerin dışarıya yönlendirilmesini ve alınmasını sağlar.
Switch-Anahtar(dağıtıcı): İnternete bağlandığınız modemin bir kablo çıkışının olduğunu düşünün. Sizin de 5 tane bilgisayarınız olsun. Doğal olarak hepsini modeme bağlayamayacaksınız. Çözüm olarak switch kullanılabilir. Kabloyu çoklar ve gelen trafiğin yönlendirilmesini sağlar.
Access Point: Erişim noktası. Genelde otellerde katlarda antenli cihazlar görmüşsünüzdür. Modemin kablosuz internetinin erişemeyeceği yerlere access pointler aracılığıyla kablosuzun mesafesinin arttırılması sağlanır.
Genel kültür açısından bazı temel kavramları buraya yazmaya çalıştım. Vakit buldukça yeni kavramlar da ekleyeceğim. Bazı kavramların detaylarına da farklı yazılarda değineceğim.